Ultras Italia: Lịch sử hình thành và vai trò trên khán đài

Chào anh em mê bóng đá, đặc biệt là những ai trót yêu cái sự cuồng nhiệt, đôi khi đến mức cực đoan của bóng đá Ý! Nhắc đến Calcio, không thể không nhắc đến những Curva (khán đài sau cầu môn) rực lửa, những màn coreografia hoành tráng và tất nhiên, những hội nhóm CĐV được gọi là Ultras. Vậy Sự Hình Thành Và Vai Trò Của Các Hội Ultras Tại Italia thực sự là gì? Họ chỉ đơn thuần là những CĐV nhiệt thành, hay còn ẩn chứa nhiều điều phức tạp hơn thế? Hãy cùng Toàn Cảnh Bóng Đá vén màn bí mật về một trong những nét văn hóa độc đáo và cũng gây tranh cãi bậc nhất của bóng đá thế giới nhé!

Nhiều người khi xem Serie A hẳn đã không ít lần phải trầm trồ trước những biển người với cờ, băng rôn, khói màu và tiếng hát vang dội suốt 90 phút. Đó chính là thế giới của Ultras – những người tự coi mình là chiến binh bảo vệ màu cờ sắc áo, là linh hồn đích thực của đội bóng. Nhưng để hiểu họ, chúng ta cần quay ngược dòng thời gian, trở về những năm tháng mà bóng đá không chỉ là thể thao…

Nguồn gốc và Sự hình thành của các hội Ultras tại Italia

Để hiểu rõ sự hình thành và vai trò của các hội Ultras tại Italia, chúng ta cần nhìn vào bối cảnh xã hội nước Ý những năm sau Thế chiến thứ II, đặc biệt là giai đoạn bùng nổ kinh tế và những biến động xã hội cuối thập niên 60, đầu thập niên 70.

Bối cảnh ra đời: Giới trẻ Ý thời kỳ này khao khát thể hiện bản thân, tìm kiếm một bản sắc riêng và không gian thuộc về mình. Sân vận động trở thành một trong những nơi hiếm hoi họ có thể tự do bày tỏ cảm xúc, sự đoàn kết và cả sự nổi loạn chống lại những quy tắc xã hội gò bó. Ảnh hưởng từ văn hóa cổ vũ của Anh (hooliganism ở khía cạnh tổ chức, dù không hoàn toàn giống về mục đích ban đầu) và sự sôi động của các torcida ở Brazil cũng góp phần định hình nên phong trào.
Những nhóm đầu tiên: Các hội Ultras có tổ chức đầu tiên bắt đầu xuất hiện vào cuối những năm 1960. Nổi tiếng và được coi là tiên phong phải kể đến Fossa dei Leoni (Hang Sư Tử) của AC Milan (thành lập năm 1968) và Boys SAN (Boys Squadre Azione Nerazzurre) của Inter Milan (thành lập năm 1969). Những cái tên này nhanh chóng trở thành biểu tượng, là hình mẫu cho các nhóm Ultras của những đội bóng khác trên khắp nước Ý noi theo.
Ý nghĩa của “Ultras”: Từ “Ultra” trong tiếng Latin có nghĩa là “vượt ra ngoài”, “hơn thế nữa”. Họ tự gọi mình là Ultras để phân biệt với các tifosi (cổ động viên) thông thường. Họ không chỉ đến sân xem bóng đá, họ sống vì đội bóng, coi việc cổ vũ là một sứ mệnh, một trận chiến danh dự trên khán đài.
Đặc điểm nhận dạng:
- Vị trí “đắc địa”: Luôn tập trung ở khu vực Curva (khán đài vòng cung sau cầu môn). Đây được xem là “thánh địa”, là trái tim của sự cổ vũ.
- Tổ chức chặt chẽ: Có cơ cấu phân cấp, người lãnh đạo (capo), người điều phối tiếng hát, người chuẩn bị coreografia.
- Bản sắc riêng: Mỗi nhóm có tên gọi, logo, biểu ngữ (striscioni) và bài hát (cori) đặc trưng, thể hiện niềm tự hào về đội bóng và thành phố.
- Tuổi trẻ và sự máu lửa: Ban đầu, thành viên chủ yếu là thanh thiếu niên, mang trong mình sự nhiệt huyết, đôi khi là bốc đồng.

Hình ảnh đen trắng các nhóm Ultras Italia đầu tiên trên khán đài Curva vào những năm 1970 với băng rôn và cờ

Sự ra đời của các hội Ultras đã thay đổi vĩnh viễn bộ mặt của các sân vận động tại Ý, biến chúng thành những đấu trường rực lửa không chỉ trên sân cỏ mà còn trên cả khán đài.

Vai trò của Ultras: Hơn cả những cổ động viên cuồng nhiệt

Nói đến sự hình thành và vai trò của các hội Ultras tại Italia, không thể chỉ nhìn vào những hình ảnh cuồng nhiệt hay đôi khi là tiêu cực. Vai trò của họ phức tạp và đa chiều hơn rất nhiều.

Tạo nên bầu không khí “rực lửa” trên sân cỏ

Đây có lẽ là vai trò dễ nhận thấy và được đánh giá cao nhất của Ultras. Họ chính là những đạo diễn tài ba tạo nên bầu không khí bóng đá mà cả thế giới phải ngưỡng mộ:

Coreografia đỉnh cao: Những màn xếp hình, băng rôn khổng lồ, tranh vẽ phủ kín cả một góc khán đài trước mỗi trận đấu lớn (đặc biệt là các trận derby) đã trở thành thương hiệu của bóng đá Ý. Chúng không chỉ đẹp mắt mà còn mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện lịch sử, niềm tự hào hoặc thông điệp gửi đến đối thủ. Anh em còn nhớ những màn coreo kinh điển trong trận Derby della Madonnina giữa Inter và Milan chứ? Đỉnh cao của nghệ thuật cổ vũ!
Tiếng hát không ngừng nghỉ: Từ phút đầu tiên đến phút cuối cùng, dù đội nhà thắng hay thua, tiếng hát của Ultras vẫn vang vọng. Những bài cori hùng tráng, đầy cảm xúc, vừa để khích lệ cầu thủ, vừa để át vía đối phương. Đôi khi, chỉ cần nghe tiếng hát từ Curva, người ta đã cảm nhận được sức nóng của trận đấu.
Pháo sáng và khói màu (fumogeni): Dù gây tranh cãi và thường bị cấm, pháo sáng và khói màu vẫn là một phần không thể thiếu trong “vũ đạo” của Ultras, tạo nên những khung cảnh ấn tượng, đôi khi ma mị trên khán đài.
Lợi thế sân nhà: Bầu không khí cuồng nhiệt mà Ultras tạo ra chính là “cầu thủ thứ 12”, gây áp lực cực lớn lên đối thủ và tiếp thêm sức mạnh tinh thần cho đội nhà. Không phải ngẫu nhiên mà các sân vận động ở Ý luôn được coi là những “chảo lửa” đi dễ khó về.

Lòng trung thành tuyệt đối và tiếng nói của người hâm mộ

Ultras không chỉ cổ vũ, họ còn là hiện thân của lòng trung thành và là tiếng nói đại diện cho cộng đồng người hâm mộ:

Trung thành vô điều kiện: Với Ultras, tình yêu dành cho đội bóng là vĩnh cửu, không phụ thuộc vào thành tích hay ngôi sao. Họ ở đó khi đội bóng vinh quang, và càng ở đó đông hơn khi đội bóng gặp khó khăn. “Nel bene e nel male” (Trong tốt đẹp và trong tồi tệ) là phương châm của họ.
Bảo vệ bản sắc và truyền thống: Ultras thường là những người phản đối mạnh mẽ nhất khi ban lãnh đạo có những quyết định đi ngược lại truyền thống, lịch sử hoặc lợi ích của người hâm mộ (ví dụ: thay đổi logo, chính sách vé, bán đi cầu thủ biểu tượng).
Tiếng nói phản biện: Họ không ngần ngại chỉ trích cầu thủ thi đấu thiếu nhiệt huyết, huấn luyện viên sai lầm hay chính sách của chủ tịch. Những biểu ngữ mang tính phản đối, chỉ trích là điều thường thấy trên các Curva.
Tổ chức di chuyển: Ultras đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức cho hàng ngàn CĐV theo chân đội bóng đến sân khách, dù là trong nước hay ra châu Âu, tạo nên hình ảnh ấn tượng và sự hỗ trợ cần thiết. Nền văn hóa bóng đá Ý độc đáo này đã được phân tích sâu hơn tại toancanhbongda.com.

Mặt tối và những tranh cãi xoay quanh Ultras

Bên cạnh những đóng góp tích cực, sự hình thành và vai trò của các hội Ultras tại Italia cũng gắn liền với nhiều vấn đề nhức nhối, tạo nên hình ảnh tiêu cực trong mắt công chúng:

Bạo lực và Hooliganism: Đây là vấn đề nghiêm trọng nhất. Sự kình địch giữa các nhóm Ultras (đặc biệt là các nhóm của những đội bóng cùng thành phố hoặc có lịch sử đối đầu căng thẳng) thường dẫn đến các vụ ẩu đả, gây rối trước, trong và sau trận đấu. Những cuộc đụng độ giữa Ultras Roma và Lazio, hay giữa các nhóm Ultras miền Bắc và miền Nam đã không ít lần gây rúng động.
Liên kết chính trị cực đoan: Một số nhóm Ultras, đặc biệt là trong quá khứ, có mối liên hệ hoặc thể hiện tư tưởng chính trị cực hữu hoặc cực tả. Các biểu ngữ, hành động mang tính chính trị, phân biệt chủng tộc đôi khi xuất hiện trên khán đài, gây ảnh hưởng xấu đến hình ảnh bóng đá.
Phân biệt chủng tộc và vùng miền: Đáng buồn thay, nạn phân biệt chủng tộc nhằm vào các cầu thủ da màu và sự kỳ thị vùng miền (đặc biệt là giữa miền Bắc và miền Nam Italia) vẫn là vấn đề tồn tại trong một bộ phận Ultras.
Gây áp lực lên CLB: Đôi khi, quyền lực và sức ảnh hưởng của Ultras lớn đến mức họ có thể gây áp lực, thậm chí đe dọa cầu thủ, HLV hoặc ban lãnh đạo để đạt được yêu sách của mình.
Tessera del Tifoso (Thẻ CĐV): Để đối phó với bạo lực, chính quyền Ý đã áp dụng hệ thống thẻ CĐV bắt buộc, gây ra sự phản đối dữ dội từ các nhóm Ultras vì cho rằng nó xâm phạm quyền tự do và kiểm soát người hâm mộ. Cuộc chiến giữa Ultras và chính quyền về vấn đề này kéo dài dai dẳng.

Hình ảnh một nhóm Ultras Italia đốt pháo sáng và có dấu hiệu căng thẳng, xung đột trên khán đài hoặc bên ngoài sân vận động

Rõ ràng, Ultras là một hiện tượng phức tạp, nơi đam mê cháy bỏng và lòng trung thành tuyệt đối tồn tại song song với bạo lực và những vấn đề xã hội nhức nhối.

Ultras ngày nay: Giữ lửa đam mê hay dần lụi tàn?

Vậy còn ngày nay thì sao? Sự hình thành và vai trò của các hội Ultras tại Italia đã thay đổi như thế nào trong bối cảnh bóng đá hiện đại?

Bóng đá ngày nay đã khác xưa rất nhiều. Sự thương mại hóa, giá vé tăng cao, các biện pháp an ninh ngày càng siết chặt (camera giám sát dày đặc, thẻ Tessera del Tifoso, lệnh cấm đến sân – DASPO) đã tác động không nhỏ đến văn hóa Ultras. Nhiều nhóm Ultras kỳ cựu đã giải thể hoặc hoạt động cầm chừng. Thế hệ trẻ cũng có những mối quan tâm khác, không phải ai cũng sẵn sàng sống chết vì đội bóng như các bậc cha anh.

Tuy nhiên, nói Ultras đang lụi tàn thì có lẽ hơi quá. Ngọn lửa đam mê ấy vẫn âm ỉ cháy. Các Curva nổi tiếng như Curva Nord của Inter, Curva Sud của Milan và Roma, Curva B của Napoli… vẫn là những điểm nóng mỗi cuối tuần. Những màn coreografia vẫn được dàn dựng công phu, tiếng hát vẫn vang lên, dù có thể không còn “hoang dã” như trước.

Theo nhà báo thể thao kỳ cựu Nguyễn Quang Huy: “Ultras Italia là một phần không thể tách rời của lịch sử và văn hóa Calcio. Dù có những mặt trái, không thể phủ nhận họ đã tạo ra một bầu không khí độc nhất vô nhị, một thứ bản sắc mà bóng đá hiện đại đang dần đánh mất. Việc cân bằng giữa giữ gìn sự cuồng nhiệt đó và đảm bảo an ninh, văn minh là một bài toán khó cho bóng đá Ý.”

Nhiều nhóm Ultras đang cố gắng thích nghi, tìm cách thể hiện sự ủng hộ một cách sáng tạo và ít đối đầu hơn, tập trung vào các hoạt động xã hội, từ thiện để cải thiện hình ảnh. Nhưng cuộc đấu tranh để bảo vệ “thế giới” của họ, chống lại sự “hiện đại hóa” và “cảnh sát hóa” bóng đá vẫn tiếp diễn.

Tương lai của Ultras Italia vẫn là một dấu hỏi. Liệu họ có giữ được bản sắc và vai trò của mình trong thế kỷ 21, hay sẽ chỉ còn là một phần ký ức hào hùng nhưng cũng đầy tranh cãi của Calcio?

Câu hỏi thường gặp (FAQ) về Ultras Italia

Để anh em hiểu rõ hơn về sự hình thành và vai trò của các hội Ultras tại Italia, đây là một số câu hỏi thường gặp:

Ultras Italia chính xác là gì?
- Ultras là những nhóm cổ động viên bóng đá có tổ chức cao, cuồng nhiệt và trung thành tuyệt đối tại Italia, thường tập trung ở khu vực Curva. Họ nổi tiếng với các màn cổ vũ trực quan (coreografia), tiếng hát đồng thanh và đôi khi liên quan đến các hành vi cực đoan.
Ultras khác gì với Tifosi?
- Tifosi là từ tiếng Ý chỉ chung cho tất cả các cổ động viên bóng đá. Ultras là một bộ phận nhỏ trong số Tifosi, nhưng có mức độ cuồng nhiệt, sự tổ chức và cam kết cao hơn nhiều so với CĐV thông thường.
Các hội Ultras nào nổi tiếng nhất Italia?
- Có rất nhiều nhóm nổi tiếng, ví dụ: Irriducibili (Lazio – đã giải thể tên gọi), Fedayn/Boys (Roma), Boys SAN/Curva Nord 69 (Inter), Fossa dei Leoni/Brigate Rossonere (Milan – một số đã giải thể), Drughi/Vikings (Juventus), Ultras Tito Cucchiaroni (Sampdoria), Curva A/Curva B groups (Napoli).
Vai trò tích cực của Ultras là gì?
- Tạo ra bầu không khí sôi động, độc đáo trên sân vận động; thể hiện lòng trung thành vô điều kiện với CLB; đóng vai trò “cầu thủ thứ 12”; giữ gìn bản sắc và truyền thống của đội bóng; đại diện tiếng nói của người hâm mộ.
Tại sao Ultras lại thường xuyên gây tranh cãi?
- Do liên quan đến bạo lực, ẩu đả giữa các nhóm đối địch; có liên hệ với chính trị cực đoan; các hành vi phân biệt chủng tộc, vùng miền; gây áp lực tiêu cực lên CLB và cầu thủ.
Văn hóa Ultras có còn tồn tại mạnh mẽ không?
- Văn hóa Ultras vẫn tồn tại nhưng đối mặt nhiều thách thức từ luật pháp, an ninh và sự thay đổi của bóng đá hiện đại. Mức độ ảnh hưởng và cách thức hoạt động có thể đã thay đổi so với quá khứ nhưng vẫn là một phần quan trọng của bóng đá Ý.

Kết luận

Như vậy, sự hình thành và vai trò của các hội Ultras tại Italia là một câu chuyện phức tạp, đa sắc thái, phản ánh không chỉ tình yêu bóng đá mà còn cả những biến động xã hội, văn hóa và chính trị của đất nước hình chiếc ủng. Họ là những người giữ lửa cho đam mê Calcio bằng sự cuồng nhiệt có một không hai, tạo nên những hình ảnh ấn tượng khó quên trên các khán đài. Nhưng đồng thời, họ cũng là nguồn gốc của không ít vấn đề nhức nhối về bạo lực và các hành vi cực đoan.

Hiểu về Ultras là hiểu thêm một góc cạnh quan trọng, một phần không thể thiếu làm nên sự đặc biệt và quyến rũ của bóng đá Ý. Dù yêu hay ghét, không thể phủ nhận dấu ấn đậm nét mà họ đã và đang để lại.

Còn anh em, anh em nghĩ sao về Ultras Italia? Liệu sự cuồng nhiệt đó có đáng để đánh đổi bằng những hình ảnh tiêu cực không? Hãy chia sẻ ý kiến của mình ở phần bình luận bên dưới nhé! Cùng nhau thảo luận và làm phong phú thêm góc nhìn về thế giới bóng đá nào!